فرارو- یک استاد دانشگاه با اشاره به اعدام شیخ نمر رهبر شیعیان عربستان و پیامدهای آن برای سران سعودی گفت: «بدون شک عربستان در آینده با شکاف های عمیق تری روبرو خواهد شد زیرا جامعه جهانی از عربستان انتظار یک استراتژی و نظام مسئولیت پذیر دارد و این امر با نظام و ساختار وهابیت عربستان جور در نمی آید.»

وزارت کشور عربستان با صدور بیانیه‌ای از اجرای حکم اعدام شیخ نمر باقر النمر رهبر شیعیان عربستان خبر داد. بر اساس بیانیه وزارت کشور عربستان، حکم اعدام شیخ نمر به همراه 46 متهم دیگر که اغلب آنها تروریست معرفی شده‌اند روز شنبه در 12 منطقه در عربستان اجرا شده است. در حالی که اتهامات وارد شده به شیخ نمر مربوط به فعالیت‌های سیاسی و حقوق بشری او بوده ریاض با قرار دادن نام او در کنار نام افرادی که دست به فعالیت‌های تروریستی زده‌اند مدعی شده که او یک تروریست بوده است. 

اعدام شیخ نمر چه پیامدهای داخلی، منطقه ای و بین المللی برای عربستان در بر خواهد داشت؟ این اتفاق چه تاثیری بر روابط ایران و عربستان می گذارد؟

دکتر فیاض زاهد استاد دانشگاه و کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگو با فرارو گفت: «با اعدام شیخ نمر بدون تردید دستگاه سیاسی عربستان دامنه اشتباهات خود را گسترده تر کرد و همانطور که مقام معظم رهبری پیش از این فرمودند، طیف سیاسی جدید عربستان فاقد آن محافظه کاری و خویشتن داری مقامات اسبق عربستان است که خیلی آهسته و مطمئن حرکت می کردند.»

وی ادامه داد: «به نظر می رسد که سیاست های افراطی عربستان در حمایت از تروریست ها و داعش و همچنین حمایت از نظام آموزش وهابی در ساختار آموزشی عربستان چیزی جز بازتاب خشونت و ارتجاع مذهبی نداشت و اکنون این اتفاق هم نشان می دهد فقدان تدبیر در سیاست داخلی، راهها را برای مفاهمه میان گروههای مختلف در داخل عربستان مسدود می کند.»

وی افزود: «شیعیان در شرق عربستان دارای اکثریت هستند و منابع نفتی عربستان هم در این منطقه واقع شده است و باید گفت این اقدام راهبرد ابرقدرت ها برای تقسیم عربستان را تسریع می کند؛ چراکه تا پیش از این برخی قدرت های بزرگ این نظر را داشتند که از آنجا که عربستان کشور بزرگی است و هیات حاکمه آن توان اداره این کشور را ندارد باید نسبت به تجزیه آن اقدام کرد.» 

این کارشناس مسائل خاورمیانه تصریح کرد: «لذا در مجموع این اقدام حاکمان عربستان به ضرر این کشور تمام خواهد شد و نشان می دهد دستگاه سیاسی عربستان درایت خود را از دست داده و مسلما شیعیان عربستان این اقدام را برنمی تابند که موجب تشدید و گسترش شکاف تسنن و تشیع خواهد شد.»

زاهد درباره پیامدهای بین المللی این اقدام برای عربستان گفت: «هرچند به نظر می رسد عربستان در محافل رسمی و ظاهری چندان مورد انتقاد نیست، اما اخیرا شاهد بودیم مقامات آلمان، انکلیس، آمریکا و به صورت صریح تر فرانسوی انگشت اتهام را به سمت عربستان گرفته و معتقدند مقامات این کشور در سال های اخیر با پول های نفتی توجهات را به سوی ایران جلب کرده اند.»

وی ادامه داد: «این در حالی است که ایران در مناقشه هسته ای با مسئولیت برخورد کرده و جز سیاستی خردمندانه سیاستی نداشته و با درایت رهبران خود که در راس آن مقام معظم رهبری و سپس رئیس جمهور و تیم مذکراتی به ریاست محمدجواد ظریف حضور دارند توانست این مناقشه را کنترل کند.»

وی افزود: «عربستان در 13 سال گذشته علاقه مند بود چنین منعکس کند که ایران و شیعیان مسئول بحران های منطقه ای هستند؛ این در حالی است که ایران صرفا در کنار افکار عمومی لبنان، بحرین و یمن است که خواستار حق مشارکت بیشتر در عرصه سیاسی کشور خود هستند.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «این مقامات عربستان هستند که مسئول ارتجاعات و بحران های منطقه ای بوده و این اعدام ها یک پیام روشن به جامعه جهانی ارسال می کند و آن اینکه هیات حاکمه عربستان فاقد اراده لازم برای بازگشت به مسیری است که هنجارهای انسانی و جهانی را تبیین می کند.»

وی ادامه داد: «بدون شک عربستان در آینده با شکاف های عمیق تری روبرو خواهد شد زیرا جامعه جهانی از عربستان انتظار یک استراتژی و نظام مسئولیت پذیر دارد و این امر با نظام و ساختار وهابیت عربستان جور در نمی آید.»

وی افزود: «لذا باید گفت با مرگ عبدلله نقطه عطفی در تاریخ سیاسی عربستان شکل گرفته و اتفاق اخیر آغازی بر افول و پایان دستگاه حاکمه جدید این کشور خواهد بود.»

زاهد در پاسخ به این سوال که آیا اعدام شیخ نمر در روابط ایران و عربستان که اخیرا رو به بهبود بود تاثیر خواهد گذاشت؟، گفت: «بدون تردید این اقدام ضربه مهلکی به روابط سیاسی ایران و عربستان بود و متاسفانه باید گفت جماعت تندرو و ضد شیعه در خاندان عربستان توانست به جناح عقل گرا و خردورز عربستان غلبه کند و از این منظر می توان گفت نظام سیاسی عربستان از پشت خنجر خورد و این اقدام عربستان نه تنها ضربه ای به روابط ایران و عربستان وارد خواهد کرد؛ بلکه عربستان را در بین حکومت های نزدیک به خود با پرسش و ابهام روبرو خواهد کرد.»

در پی شهادت آیت الله نمر، عالم بزرگوار تشیّع در سرزمین عربستان، آیت الله هاشمی رفسنجانی با صدور پیام تسلیتی حزن و اندوه خویش را ابراز کرد و این شهادت مظلومانه را به همه آزاد اندیشان جوامع بشری، تسلیت گفت.

روایت موسویان از 14 شکست عربستان

موسویان معتقد است عربستان سعودی یک قدرت شکست خورده خاورمیانه است. 
 
به گزارش ایسنا سید حسین موسویان معاون پیشین سیاست خارجی دبیرخانه شورای‌ عالی امنیت ملی با انتشار مقاله‌ای در هافینگتون پست آمریکا، با ذکر 14 مورد، عربستان را قدرت شکست خورده منطقه‌ای دانست و پیش‌بینی کرد در صورت استمرار سیاست‌های جاری، این کشور دیر یا زود فرو خواهد پاشید. 
 
وی با مروری بر تحولات روابط ایران و عربستان بعد از اعدام دسته‌جمعی 47 نفر توسط حکومت سعودی شامل چهار چهره برجسته شیعه از جمله شیخ النمر، رهبر شیعیان عربستان، می‌نویسد: 
 
اکنون روشن است که جامعه جهانی و قدرت‌های بزرگ نگران تنش فزاینده در روابط دو قدرت خاورمیانه، ایران و عربستان و تاثیرات منفی آن در گسترش نزاع‌های قومی، جنگ داخلی و عواقب فاجعه بار منطقه‌ای آن هستند. مهم این است که بتوان دلیل سیاست‌های تهاجمی اخیر عربستان را درک و ریشه‌یابی کرد. 
 
به اعتقاد من دلیل سیاست‌های اخیر عربستان را باید در چهار دهه شکست‌های پیاپی دانست که ریاض سعی می‌کند با سیاست‌های تهاجمی مانع از تغییر رژیم در عربستان گردد. اجازه دهید مروری بر برخی ازشکست‌های چند دهه اخیر عربستان داشته باشیم: 

 
1- در ابتدای دهه 80 عربستان و متحدینش از تجاوز صدام، دیکتاتور عراق، به ایران حمایت کردند، ده‌ها میلیارد کمک مالی به او کردند تا ایران را تجزیه کند. همه جملگی شکست خوردند، صدام رفت و ایران قدرتمندتر از همیشه باقی‌مانده است. 
 
2- عربستان از 1980 تا 1990 چهار میلیارد دلار کمک مالی به گروه‌های وهابی افغانستان به ویژه طالبان و القاعده کرد. ایران هم متقابلا روی گروه‌های تاجیک و هزاره و شیعه سرمایه‌گذاری کرد. بعد از حادثه حمله به برج‌های دو قلوی نیویورک، ایران و آمریکا با همکاری مشترک طالبان و القاعده را شکست دادند و حکومت جدید در افغانستان ایجاد کردند. 
 
3- از 1920 به بعد، اقلیت سنی بر عراق حکومت می‌کرد و تبعیض نسبت به شیعه اکثریت اعمال می‌شد. با حمله سال 2003 آمریکا به عراق صدام ساقط شد و در طی انتخاباتی آزاد شیعه به قدرت رسید. سعودی‌ها هم گله‌مندند که آمریکا عراق را دو دستی به ایران تحویل داد. 
 
4- بعد از 2005 عربستان مدام تلاش کرد تا آمریکا را برای حمله نظامی به ایران قانع کند و به قول پادشاه سعودی "سر مار را قطع کند"، اما آمریکا زیر بار نرفت. 
 
5- عربستان حامی اصلی بن علی دیکتاتور فاسد تونس بود که بعد از 23 سال حکومت، در ژانویه 2011 با تظاهرات مردمی مجبور به فرار شد. این اولین باری بود که بر اثر بیداری اسلامی و قیام مردمی، رهبر یک کشور عربی ساقط شد. 
 
6- مبارک دیکتاتور فاسد مصر 30 سال با حمایت عربستان بر مصر حکومت داشت که با 18 روز تظاهرات مردم مصر در فوریه 2011 ساقط شد. 
 
7- بعد از سقوط دیکتاتورهای تونس و مصر، این بار عربستان برای سرکوب قیام مردمی شیعیان اکثریت ، به بحرین لشگرکشی کرد تا از حکومت اقلیت سنی حمایت کند. با وجود پنج سال اشغال نظامی، ریاض در حل بحران بحرین هم شکست خورده است. 
 
8- از آغاز بحران سوریه، عربستان سعی کرده که آمریکا را برای حمله نظامی به سوریه قانع کند اما تلاش‌هایش با شکست مواجه شده است. 
 
9- سیاست "اسد باید برود" عربستان شکست خورده است. اسد بر مسند قدرت باقی است و قدرت‌های جهانی هم به این نتیچه رسیده‌اند که اسد بخشی از راه حل است. رابرت مالی مسئول خاورمیانه کاخ سفید حاشیه یک یادداشت کاری این‌گونه می‌نویسد: "به جای اینکه رژیم اسد به زور قانع شود که در مورد سرنوشت خودش مذاکره کند، وضعیت سوریه به بن بست نظامی به نفع داعش کشیده شده که نتیجه آن یک بحران بی‌انتها با عواقب فاجعه بار انسانی، استراتژیک و جغرافیایی شده است". 
 
10- با روی کار آمدن دولت روحانی و بعد از دو سال مذاکره، توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی در جولای 2015 امضا شد. اجرای موفقیت‌آمیز این توافق می‌تواند به همکاری‌های مشترک ایران و آمریکا جهت حل بحران‌های منطقه همچون سوریه و عراق و یمن کمک کند. عربستان از این توافق آشفته شد و تهدید کرد که از پاکستان بمب اتم خواهد گرفت. 
 
11- از اوائل 2015 عربستان مدام یمن را بمباران کرده و هزاران شهروند بی‌گناه را قتل عام کرده بدون اینکه هیچ دستاوردی به جز تقویت داعش و القاعده در یمن داشته باشد. ریچارد هاس رئیس شورای روابط خارجی آمریکا در توییتر خود نوشت: اکنون نگرانی این وجود دارد که یمن تبدیل به ویتنام عربستان گردد. 
 
12- عربستان به قصد ضربه زدن به ایران، قیمت نفت را از 120 دلار به 30 دلار کاهش داده و اکنون خود دچار بحران کسری بودجه بی‌سابقه‌ای شده به طوری که امسال 90 میلیارد دلار کسری بودجه خواهد داشت. 
 
13- عربستان با بحران‌های متعدد داخلی همچون: فساد، نبود دموکراسی، تبعیض آشکار علیه اقلیت شیعه، جنگ قدرت در داخل خانواده سلطنتی و بدترین کارنامه حقوق بشری مواجه است. 
 
14- امروز جهان به اجماع رسیده که تروریسم تکفیری همچون داعش، بزرگترین تهدید امنیت جهان است. توماس فریدمن نویسنده مشهور نیویورک تایمز نوشت:"داعش یک پدر دارد و آن هم عربستان سعودی و مجتمع صنعتی ایدیولوژیکی آن است". امروز حتی آمریکا هم به این نتیجه رسیده که عربستان منبع اصلی حامی داعش است و گروه‌های تروریستی است. 
 
محقق و مدرس فعلی دانشگاه پرینستون آمریکا ادامه داد: اکنون باید دید آخر خط چیست. ریاض باید درک کند که مشکلات اساسی دارد و نیازمند راه‌حل اساسی است. از زمان انقلاب اسلامی 1979 ایران تاکنون عربستان تلاش کرده با هزینه ایران جایگاه ژئوپولتیک خود را افزایش دهد. عربستان تا کنون برای فرار از واقعیت‌ها برای حل مشکلات خود ساخته‌اش همیشه یک راه‌حل ارائه کرد و آن هم "سرزنش ایران" بوده است. ریاض بسیار فراتر از ظرفیت خود دست درازی کرده است. در سوریه و بحرین و یمن دخالت کرده، از گروه‌های تروریستی حمایت کرده و حالا هم با ایران قطع رابطه کرده است. واقعیت این است که عربستان یک قدرت منطقه‌ای شکست خورده است که در صورت استمرار سیاست‌های سنتی‌اش، دیر یا زود فرو خواهد پاشید.